Een eigen dorpje met gelijkgestemden opzetten is niet eenvoudig. De weg ernaartoe is lang en vol met hobbels, maar het is de moeite van alle inspanningen waard. Dat weten ze bij Ecodorp Land van Aine maar al te goed. Zij mogen hun droomdorp gaan bouwen in Ter Apel en delen graag hun ervaringen. ,,Het werd ons gaandeweg duidelijk dat het proces het makkelijkst gaat als er sprake is van een win-win voor zowel ons ecodorp als de gemeente’’, vertelt mede-initiatiefneemster Nati Visser.
Recent kregen de kartrekkers van het Groningse ecodorp-initiatief een definitieve go voor de bouw van de eerste dertig huisjes in hun merendeels zelfvoorzienende dorpje. Acht jaar lang hard werken, lobbyen, overleggen en vooral overtuigen, werden met dit besluit van de gemeente Westerwolde beloond. Nati Visser is er vanaf het eerste uur bij geweest en weet dat het niet gemakkelijk is geweest. Het begon met het belangrijkste: een stuk grond. Niet zomaar een stuk grond, want de toekomstige ecodorpelingen hadden wel een wensenlijstje. Ze wilden bouwen op zand en het terrein moest redelijk geluids- en stralingsarm zijn, flink boven het NAP liggen en redelijk goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. ..We wilden hieraan geen concessies doen’’, aldus Nati.
Zoektocht
Het werd dan ook een flinke zoektocht. ,,We hebben militaire terreinen, verlaten campings en stukken braakliggend grond bekeken en veel presentaties gegeven aan gemeentelijke overheden. We zagen veel andere initiatieven stuk lopen op een gebrekkige samenwerking met overheden. Daarom hebben we vanaf het begin veel energie gestoken in het vinden van een gemeente, die met ons wilde samenwerken en waar een bestemmingsplanwijziging mogelijk was die de bouw van woningen toe zou kunnen staan’’, vertelt de mede-initiatiefneemster. ,,In het proces werd al snel duidelijk dat we een oplossing moesten zijn voor een groter vraagstuk dan alleen het onze en dat het proces het makkelijkst gaat als er sprake is van een win-win voor zowel ons ecodorp als de gemeente.’’
Win-winsituatie
Die win-winsituatie vonden de eco-kartrekkers met het oude fabrieksterrein van de voormalige Coöperatieve Aardappelmeelfabriek Ter Apel en Omstreken. Een al dertig jaar lang braakliggend terrein met uitdagingen op het gebied van vervuiling, veiligheid, hangjongeren en culturele erfgoedwaarde, waaraan recht gedaan moest worden. Ook toonden de initiatiefnemers met cijfers van andere ecodorpen aan, dat zij bewoners elders uit Nederland zouden aantrekken, die niet op de gewone woningmarkt zoeken. Zeker ook een pluspunt voor een krimpgemeente als Westerwolde.
Eigenwijze mensen
De volgende horde was het vormen van een groep toekomstige bewoners. ,,Dat is zeker een uitdaging’’, vertelt Nati. ,,Veel beginnende initiatieven gaan stuk op onbekwaamheid in het nemen van noodzakelijke besluiten en op onderlinge wrijvingen en conflicten. Deze zullen zich altijd en overal voordoen, maar worden niet altijd goed opgelost. Die zaken zijn we ook zeker tegengekomen. Al die ego’s van vooral eigenwijze mensen konden flink knetteren met elkaar. Vanaf het begin hebben we dat wel omarmd als onderdeel van het gezamenlijke proces. Tegenmeningen hebben we gezien als mogelijke verrijking van een oorspronkelijk idee en wrijving als kans op persoonlijke groei. Een heldere instroomprocedure voor nieuwe leden is ook belangrijk om teleurstellingen en verkeerde verwachtingen voor te zijn. Ook daarin zijn we het nodige tegengekomen en zijn we veel door schade en schande wijs geworden ondanks voorlichting, boeken lezen en trainingen volgen vooraf.’’
Zo ging het snel formuleren van de gezamenlijke visie, missie, doelen en strategieën en het hierop durven selecteren van nieuwe instromers niet altijd goed. ,,Dat heeft voor veel gedoe gezorgd tussen verschillende groeperingen. Het heeft wel goed geholpen om de neuzen dezelfde kant op te krijgen en een groep in stand te houden, die niet door fundamentele verschillen uit elkaar gerukt zou worden. In latere fases werd er steeds meer verwacht van de uitwerking van de gekozen strategieën, plannen en dromen. Dat vraagt een doorlopend proces van bijsturing. Zo zijn we nog steeds bezig ons brondocument van deelgenootschap aan te scherpen. Besluitvormingsprocedures, groepsvorming en instroomprocedures blijven voortdurend in beweging. De fundamentele uitgangspunten niet’’, aldus Nati.
Bewakers
Drie jaar geleden streken de eerste huishoudens van Ecodorp Land van Aine op het oude fabrieksterrein in Ter Apel neer. Zo konden zij alvast voorbereidingen treffen voor hun toekomstige gemeenschap. Om dit voor elkaar te krijgen, zochten de ecodorpelingen ook hier voor een win-winsituatie. ,,Het is belangrijk te onderzoeken wat de meerwaarde van tijdelijke bewoning is voor bewoners en gemeente. In principe geeft een gemeente vaak toestemming tijdelijk in een container of caravan te mogen wonen op de bouwplaats van een nieuwe woning. Aan deze regelgeving zijn onze tijdelijke woonvergunningen gekoppeld. Daarnaast stond de gemeente open voor onze argumenten, dat een terrein van dergelijke omvang in een risicogebied bewaking nodig heeft. Aannemers willen anders hun kranen en andere dure machines niet plaatsen. Bovendien was er veel overlast van hangjongeren en werd er veel gesloopt, wat ten koste ging van het cultureel erfgoed. De gemeente maakte zich hier ook zorgen over, evenals de mogelijke ongelukken die daaruit voort zouden kunnen komen en waarvoor zij aansprakelijk gesteld zou kunnen worden.’’ En zo mochten de pioniers er als veredelde bewakers tijdelijk gaan wonen in tiny houses, yurts en pipowagens.
Omarmen
De kleinschaligheid in de eerste jaren kwam de besluitvorming binnen de groep zeker ten goede. ,,Ook zijn we ons snel gaan verdiepen in sociocratische besluitvorming, conflicthantering en diverse wegen om de sociale hygiëne goed op orde te houden door het geregeld doen van onder meer meditaties, forumgesprekken, deelrondes, het oefenen met geweldloze communicatie en wijsheidcirkels’’, aldus Nati, die het ook een geluk noemt dat de initiatiefgroep vanaf het begin bestond uit mensen die uit veel verschillende disciplines en denkrichtingen kwamen.. ,,Er waren mensen die veel ervaring hadden met ecodorpgemeenschappen, mensen die geschoold waren in conflicthantering en meditatie, mensen die kennis hadden van alternatieve bouwvormen en sanitatie-mogelijkheden of ervaring hadden met voedselbossen en biodynamische voedselteelt. De bereidheid om allerlei nieuwe methoden en technieken te omarmen en ons daarin te trainen heeft veel opgeleverd.’’
Procesbegeleider
Het financiële plaatje was uiteraard ook een belangrijk aspect in het proces naar een eigen ecodorp. ,,Niet eens dat er geen geld was, maar het ontbrak aan juridische en financiële vaardigheden om goed te begrijpen wat er financieel voor nodig is om verantwoord een initiatief als het onze op te zetten. Dat was een gat in onze initiatiefgroep en heeft ook tot veel persoonlijke pijn en problemen geleid in de groep. We hebben wel op tijd gesnapt dat we een procesbegeleider nodig hadden. Katja van der Valk heeft ons goed geholpen, waarna een van ons volop in het verhaal van begrotingen en dergelijke is gedoken. Daardoor zijn we als groep serieuze haalbaarheidsonderzoeken gaan uitvoeren met subsidie van de provincie Groningen. Hierin ook gesteund door de gemeente Westerwolde, die ons door hun voorwaarden ook veel bewustzijn heeft gebracht bij alle stappen om tot aankoop van het terrein over te gaan.’’
Vooroordelen
Tenslotte was er dan nog de spanning rond de procedure van de bestemmingsplanwijziging. Zoals bijna overal hadden de omwonenden vragen en vooroordelen. ,,Zij hadden veel zorgen over het naast een sekte te komen wonen of een soort attractie of drukke camping. Er zijn verschillende buurtvoorlichtingsavonden geweest om alle vragen te beantwoorden en het positieve beeld te schetsen, dat wij ook iets voor de buurt kunnen betekenen’’, vertelt Nati.
Inmiddels worden de eerste ecowoningen, die klein en compact blijven, gebouwd op het terrein. Er komen ook tal van gemeenschappelijke voorzieningen, kleinschalige bedrijvigheid en de oude aardappelmeelfabriek moet een klein museum krijgen. Na het hobbelen en botsen op de procedureweg kan het Ecodorp Land van Aine nu eindelijk verrijzen.
Nieuwsgierig naar hoe Land van Aine eruit moet gaan zien en hoe de bewoners zoveel mogelijk zelfvoorzienend willen gaan leven? Lees dan het eerdere interview met Nati Visser op Klein Wonen Magazine hier.